Canlı Yayın
Prof. Dr. Murat Ferman
Son günlerde küresel iklimde yaşanan yüksek sıcaklıklar adeta, eko-politik eksenin de ısınmasına yol açmıştır. Çin liderinin henüz günler öncesindeki Avrupa ziyareti ile açılan yoğun gündem; Meksika, Güney Afrika, Hindistan ve Avrupa Parlamentosu seçimleri ile tempo kazanmış; Putin’ in Çin ziyareti, BRICS+ ve G7 Zirveleri ile devam etmiştir.
Genel hatlarıyla Çin ve Rusya’ nın faydacı bir işbirliği ile “tek kutuplu dünya” hegemonyasına karşı cephe oluşturma gayretleri ve ABD’ nin, Rusya karşıtı Ukrayna eksenli yaptırım ve hamlelerinin ön aldığı izlenmektedir. Küresel gerilim ve ayrışmaların daha keskinleştiği; cepheleşme/tarafını seçme baskı ile telkinlerinin yeniden yoğunlaştığı bir eko-politik konjonktür yaşanmaktadır. Merkez ülke etiketi ve dengeli yaklaşım temellerinde kendisini konumlandırma çabasındaki Türkiye bakımından da işler daha karışık ve riskli bir sürece işaret etmektedir.
Son büyük savaş sonrası kurulan ve seksen yıllık bir geçmişe ulaşan küresel eko-politik sistemde daha önce yaşanmış bu türden olağanüstü dönem ve krizleri daha sistematik bir bakışla okuma adına birtakım sistematik kavramlar geliştirilmiştir.
Söz konusu kavram ve çerçeve yaklaşımların öncüsü olarak VUCA modeli kabul edilmektedir. Askeri yaklaşım temelinde 1980’ lerde ortaya atılan bu kavramın önerdiği temel analiz şeması; DEĞİŞKENLİK (Volatility) - BELİRSİZLİK (Uncertainty) - KARMAŞIKLIK (Complexity) – MUĞLAKLIK (Ambiguity) üzerinden inşa edilmişti. Belirtilen bu şema üzerinden yapılan eko-politik okumalar, siyaset ve ekonomi kulvarlarında yoğun olarak ortaya konmuştu.
2020’ lerin hemen başında ise, başta Pandemi olmak üzere beklenmeyen küresel etkili olayların da etkisi ile daha ileri bir versiyon olan BANI yaklaşımı devreye sokulmuştu. Kaotik ve sıradışı gelişmeler karşısında daha gerçekçi ve donanımlı okumaların önünü açmak, çerçeve yaklaşımı öneren Jamais Cascio tarafından amaçlanmıştı. Buna göre BANI açılımı; KIRILGAN (Brittle) – KAYGILI (Anxious) – DOĞRUSAL OLMAYAN (Non-Linear) – ANLAŞILAMAZ (Incomprehensible) unsurlarından ibaretti. Bir taraftan Anlaşılamazlık (I) kavramı ile veri/bilgi yoğunluğunun kör edici etkisine işaret edilirken, Doğrusal Olmayan (N) sıfatı ile sebep-sonuç düz mantığının adeta iflasına dikkat çekilmişti.
Gelişen süreçte, BANI modelinin öncüsü Cascio tarafından bu kez farklı ve zenginleştirici bir açılım teklifi daha gündeme geliyor. Özellikle kurumsal temelde sonuç almak bakımından, RAAT çerçevesi dikkate alınmaya değer bulunuyor. Bu kapsamda, ESNEKLİK/DAYANIKLILIK (Resilience) – DİKKAT (Attention) – UYUM (Adaptation) – ŞEFFAFLIK (Transparency) dörtlü sacayağı yaklaşımı devreye sokulmuş oluyor.
Hızla gelişen ve değişen dünyamızda, yeni denge ile oluşumların gündeme gelmesi beklentisi gerçekçi bulunmalıdır. Ancak, bazıları ve bazı kesimler bu gelecekte “belirleyici ve oyun kurucu” bir role sahip olurken, diğerlerinin “tabi olan ve takipçi” durumuna geleceği açıktır. Ev ödevini iyi yapan ve burada işaret ettiğimiz eko-politik okuma çerçeve ile şablonlarını etkinlikle kullananlar ön alacaktır. O halde, “değişmeyen tek şey olan değişim sürecinde söz sahibi olmak”, ancak, Pro-Aktif Duruş ve Yaklaşımlar temelinde elde edilecek ve böylece Reaktif – İnsiyatifi Yitirmiş güçsüz duruşların boyunduruğuna uzak kalma şansı yakalanacaktır. Sonuç olarak, geçmişte olduğu gibi gelecekte de, SAHİP OLANLAR (Haves) ve SAHİP OLMAYANLAR (Have Nots) acıtıcı gerçeğinin yaşanacağı; kaynak ve imkanların eşitsiz paylaşılmaya devam edeceği bir küresel eko-politik yapı, yüksek ihtimal dahilinde karşımızda durmaktadır.
Değerli okurlarımızın Kurban Bayramlarını esenlik dileklerimizle kutluyor, Babalar Günü vesilesiyle tebrik ve şükranlarımızı iletirken; ebediyete intikal etmiş babalarımızın aziz ve temiz hatıraları önünde hürmetle eğiliyoruz.
Son günlerde küresel iklimde yaşanan yüksek sıcaklıklar adeta, eko-politik eksenin de ısınmasına yol açmıştır. Çin liderinin henüz günler öncesindeki Avrupa ziyareti ile açılan yoğun gündem; Meksika, Güney Afrika, Hindistan ve Avrupa Parlamentosu seçimleri ile tempo kazanmış; Putin’ in Çin ziyareti, BRICS+ ve G7 Zirveleri ile devam etmiştir.
Genel hatlarıyla Çin ve Rusya’ nın faydacı bir işbirliği ile “tek kutuplu dünya” hegemonyasına karşı cephe oluşturma gayretleri ve ABD’ nin, Rusya karşıtı Ukrayna eksenli yaptırım ve hamlelerinin ön aldığı izlenmektedir. Küresel gerilim ve ayrışmaların daha keskinleştiği; cepheleşme/tarafını seçme baskı ile telkinlerinin yeniden yoğunlaştığı bir eko-politik konjonktür yaşanmaktadır. Merkez ülke etiketi ve dengeli yaklaşım temellerinde kendisini konumlandırma çabasındaki Türkiye bakımından da işler daha karışık ve riskli bir sürece işaret etmektedir.
Son büyük savaş sonrası kurulan ve seksen yıllık bir geçmişe ulaşan küresel eko-politik sistemde daha önce yaşanmış bu türden olağanüstü dönem ve krizleri daha sistematik bir bakışla okuma adına birtakım sistematik kavramlar geliştirilmiştir.
Söz konusu kavram ve çerçeve yaklaşımların öncüsü olarak VUCA modeli kabul edilmektedir. Askeri yaklaşım temelinde 1980’ lerde ortaya atılan bu kavramın önerdiği temel analiz şeması; DEĞİŞKENLİK (Volatility) - BELİRSİZLİK (Uncertainty) - KARMAŞIKLIK (Complexity) – MUĞLAKLIK (Ambiguity) üzerinden inşa edilmişti. Belirtilen bu şema üzerinden yapılan eko-politik okumalar, siyaset ve ekonomi kulvarlarında yoğun olarak ortaya konmuştu.
2020’ lerin hemen başında ise, başta Pandemi olmak üzere beklenmeyen küresel etkili olayların da etkisi ile daha ileri bir versiyon olan BANI yaklaşımı devreye sokulmuştu. Kaotik ve sıradışı gelişmeler karşısında daha gerçekçi ve donanımlı okumaların önünü açmak, çerçeve yaklaşımı öneren Jamais Cascio tarafından amaçlanmıştı. Buna göre BANI açılımı; KIRILGAN (Brittle) – KAYGILI (Anxious) – DOĞRUSAL OLMAYAN (Non-Linear) – ANLAŞILAMAZ (Incomprehensible) unsurlarından ibaretti. Bir taraftan Anlaşılamazlık (I) kavramı ile veri/bilgi yoğunluğunun kör edici etkisine işaret edilirken, Doğrusal Olmayan (N) sıfatı ile sebep-sonuç düz mantığının adeta iflasına dikkat çekilmişti.
Gelişen süreçte, BANI modelinin öncüsü Cascio tarafından bu kez farklı ve zenginleştirici bir açılım teklifi daha gündeme geliyor. Özellikle kurumsal temelde sonuç almak bakımından, RAAT çerçevesi dikkate alınmaya değer bulunuyor. Bu kapsamda, ESNEKLİK/DAYANIKLILIK (Resilience) – DİKKAT (Attention) – UYUM (Adaptation) – ŞEFFAFLIK (Transparency) dörtlü sacayağı yaklaşımı devreye sokulmuş oluyor.
Hızla gelişen ve değişen dünyamızda, yeni denge ile oluşumların gündeme gelmesi beklentisi gerçekçi bulunmalıdır. Ancak, bazıları ve bazı kesimler bu gelecekte “belirleyici ve oyun kurucu” bir role sahip olurken, diğerlerinin “tabi olan ve takipçi” durumuna geleceği açıktır. Ev ödevini iyi yapan ve burada işaret ettiğimiz eko-politik okuma çerçeve ile şablonlarını etkinlikle kullananlar ön alacaktır. O halde, “değişmeyen tek şey olan değişim sürecinde söz sahibi olmak”, ancak, Pro-Aktif Duruş ve Yaklaşımlar temelinde elde edilecek ve böylece Reaktif – İnsiyatifi Yitirmiş güçsüz duruşların boyunduruğuna uzak kalma şansı yakalanacaktır. Sonuç olarak, geçmişte olduğu gibi gelecekte de, SAHİP OLANLAR (Haves) ve SAHİP OLMAYANLAR (Have Nots) acıtıcı gerçeğinin yaşanacağı; kaynak ve imkanların eşitsiz paylaşılmaya devam edeceği bir küresel eko-politik yapı, yüksek ihtimal dahilinde karşımızda durmaktadır.
Değerli okurlarımızın Kurban Bayramlarını esenlik dileklerimizle kutluyor, Babalar Günü vesilesiyle tebrik ve şükranlarımızı iletirken; ebediyete intikal etmiş babalarımızın aziz ve temiz hatıraları önünde hürmetle eğiliyoruz.
SON DAKİKA
